Tregime të vjetëra shqiptare.

Siç e dim të gjithë kemi shumë tregime të vjetëra që janë treguar nga gjyshërit tanë, të dashur dhe shumë mendjeprehtë.
Unë rastësishtë kam kënaqësin që kam gjetur disa nga ato tregime, dhe dua ti postoj këtu për të gjithë ata që janë të interesuar edhe ti lexojnë.
Andaj i ftoj të gjithë ata që njohin tregime të tilla edhe të na i postojnë te kjo temë.

Mendja dhe urtësia.

Na ishte njëherë një prijës i ri, që njihej jo vetëm për trimërinë por kryesisht për karakterin e harbuar e tekanjoz. Njëherë thirri plakun e fshatit të rripte një gurë, pastaj të përgadiste një drekë për të ftuarit e tij.
Plaku,i zënë ngushtë u kthye në shtëpi i vrerosur dhe i tregoi vajzës së tij të vetme për urdhërin e çuditshëm të prijsit. Vajza ishte e re,shumë e bukur por edhe shumë mendjeprehtë.
Ajo e qetësoi të atin dhe i premtoi se do ta ndihmonte.Dhe me të vërtetë, në mëngjez shkoi te babai i saj me një habxhar në dorë dhe i tha:”Jepja këtë thikë prijësit dhe i thuaj ta therë në fillim gurin e pastaj ti mund ta rrjepësh e t’i marrësh lëkurën”.
Plaku veproi tamam ashtu siç e mësoi e bija.Prijësi u zemrua dhe i tha:
- Ku ke ndëgjuar or plak,që të theret guri?...Mos kërkon të tallesh me mua?
Plaku u përkul tërë nderim dhe iu përgjigj:
- Nuk guxoj të të kundërshtoj, o prijës, po ku është ndëgjuar të rrjepësh lëkurë nga një gur?!
Prijësit i pëlqeu përgjigja dhe duke marrë vesh se fjalët e plakut dilnin nga mendja e së bijës, u martua me të.
Vështirë e pati prijësi me gruan e tij të re.Ajo doli më e zgjuar nga i shoqi dhe kjo cenoi keq sedrën e sëmurë të prijësit,aq sa vendosi të ndahet prej saj,megjithëse e donte si më parë.
- Unë po shkoi për gjueti,por ki mendjen:po qe se ti para kthimit tim do të zgjidhësh qoftë edhe një çështje,me mua nuk ke punë më,do të ndahemi njëherë e mirë.
Kaloi një ditë,dy apo më tepër dhe te fqinjët erdhi një mik.Natën pela e mikut polli një mëz.Në mëngjez miku,kur mori vesh lajmin u gëzua shumë, por të zotët e shtëpisë filluan të ngulnin këmbë se mëzin e polli qerrja ku ishte lidhur pela.
Filluan të grindëshin dhe për të sheshuar problemin vendosën të ftojnë gruan e prijësit.Dhe kjo erdhi por me mjaft vonesë.Ajo kërkoi ndjesë për vonesën duke u shfajësuar se rrugës,duke ardhur,pa përroin që kishte marrë zjarr dhe e shojti duke i hedhur fletë të thata.
Të gjithë u habitën.Edhe miku edhe të zotët e shtëpisë.:
- Zjarrin e shuajnë me ujë e jo me fletë të thata,e pastaj,ku është dëgjuar që të digjet uji?!- thanë ata.
Grueja e prijësit qeshi nën buzë dhe u përgjigj:
- Po qe se e keni të qartë se kjo nuk ndodhë,si nuk mund të kuptoni se qerrja s’mund të pjellë mëza?
Në këtë mënyrë u zgjidh edhe grindja në dobi të mikut.
Kur u kthye nga gjyetia,prijësi mori vesh që grueja e tij kishte shkelur porosinë çfarë
që i kishte dhënë,ai u gëzua dhe i propozoi gruas të marrë me vete gjithçka dhe çfardo që do e të largohet nga shtëpia e tij e të shkojë te njerëzit e saj,apo ku të dëshirojë.
- Mirë, unë pranoj, por para se të largohem dëshiroj të hamë së bashku darkën e fundit të lamtumirës.
I lutej ajo dhe,pasi mori pëlqimin e të shoqit,shtrëoi sofrën.
Gjatë darkës ajo e dehu të shoqin,pastaj,me kujdes,që të mos zgjonte,e ngarkoi në qerre dhe sëbashku me të u nis për te prindërit e saj.
Rrugës prijësi u zgjua dhe i habitur qeshi:
- Ku po më qon kështu?
E shoqja, si gjithnjë,u përgjigj qetë:
- Si ku? A më urdhërove të largohem nga shtëpia jote dhe më lejove të marr me vete gjithçka më nevojitet dhe çfarëdo që dua? E pra,unë ty të dua më tepër dhe asgjë tjetër.Prandaj dhe të mora vetëm ty për te prindërit e mi.
Prijësi i habitur me mendjen e mprehtë të gruas u kthye në shtëpi dhe jetoi i lumtur me gruan e tij.
Populli nuk thotë kot,..." O Zot, na ruaj mendjën ".

SI E ZGJATI ÇIFLIGARI DITËN E PUNËS

Një çifligar vendosi të kontrollonte se si punonin argatët e çiflikut të tij.Në të vërtetë ata punonin shumë. E fillonin punën që me natë e linin kur errej fare.Por çifligarit i dukej se ata punonin pak,se dita qe shumë e shkurtër.
Një herë u thotë argatëve:
- Me sa shoh unë ju nuk punoni keq.Fajin e ka dita që është e shkurtër.Mos ndodhet kush midis jush që mund ta bëjë ditën më të gjatë?
- E bëj unë zotëri, - thotë një argat i hollë e i gjatë.Unë mund të sajoj një makinë që të zgjatë ditën sa të dojë Zotëria juaj.Veçse këtë makinë duhet ta vë në veprim vetëm i zoti i punës,vetë çifligari.
- Mirë.Fillo nga puna që tani,për përgaditjen e makinës tënde.
- Dhe argati filloi nga puna, preu disa nga drurë, i gdhendi e i bëri të drejtë,preu disa trungje dhe prej tyre përgaditi disa rrota të cilave u bëri ca dhëmbë dhe këto rrota i futi në ca boshte.Përgaditi pra,ca ingranazhe të madhësive të ndryshme.Së fundi përgaditi një dorëz të madhe.I montoi të gjitha këto dhe makina u bë gati për punë.
- Tani – i tha argati çifligarit,- rrotulloje dorëzen dhe dita do të zgjatet aq sa makina të jetë në punë d.m.th. sa të duash zotrote,veçse nuk duhet ta ndalosh rrotullimin e rrotave të makinës.
Dhe e vuri vetë në veprim makinën që t’i tregonte zotërisë sesi punonte makina.Filloi çifligari të rrotullonte dorëzen që rrotullonte edhe rrotat.Puna ishte e thjeshtë por e vështirë dhe e lodhshme.Kaloi një orë. Çifligarit filluan t’i bien ndjersët.Hoqi xhaketën.Filluan t’i digjnin duart, por nuk e ndërpreu punën sepse shkurtohej dita.Kështu ai punoi deri në mbrëmje,derisa u err.Dita iu duk shumë e gjatë.
-E sheh zotëri,se dita u zgjat ashtu siç të premtova?
- Kjo është e vërtetë,dita u zgjat bile u zgjat si shumë,- tha çifligari,- veçse nuk ka mundësi që këtë dreq doreze ta vërtitë dikush tjetër?
Mundësi ka, veçse dita nuk do të zgjatte aq sa do zotrote.
- E po mirë, - tha çifligari. – Le të zgjatet sa të zgjatet,fundja të qëndrojë edhe ashtu siç
qe…
Dita zgjati aq sa e kishte bërë Zoti,dhe çifligari nuk u lodh më.

Turku rrëmbeu një arbëre.

Në kohërat e luftrave të gjata midis turkut dhe arbërit,ndodhte herë-herë të kish edhe çaste qetësie.
Armiku i thyer huqej tutje, kllaposej ndër kështjella. Arbërit merrnin pak frymë,kapnin parmendën për të punuar tokën,çekanë e mistrinë për të ndrequr ato që kishte prishue lufta,dilnin për gjah maleve,punonin e vigjilonin,gjuanin e ruanin,sepse këto s'ishin çaste paçëje të vërtetë.
Përtej kufijve dhe mbrenda fortesave turku mbante një ushtri të posaçme kalorëse që e hidhte papritur në Arbëri për të vrarë e djegur,për të prishur e shkatrruar,për t'i thyer qëndresën arbërit.
Kjo ishte ushtrija e akënxhijve(akënxhi-kalorës turk) e atyre kalorësve të hurit e të litarit më gjakatarë se sa ujqit e maleve.Ndëgjoni ç'thotë një këngë e hidhur arbëreshe e thurur për një ngjarje po aq të hidhur,por të rëndomtë,të ndodhur asaj kohe në tokën e Arbërisë...
Burri s'ishte në shtëpi.E shoqja e re, kish mbetur vetëm,punonte, gatuante, priste të kthehej i shoqi.Papritur erdhi një ushtar turk kaluar dhe u përpoq ta rrëmbejë e ta shpjerë në vendin e tij.Mirëpo arbëresha shpëtoi dhe mori malet.
Turkut i hypën djajtë në kokë,e ndoqi mal më mal-ai kaluar,ajo më këmbë;e arriu te mali i tretë.Gruaja ish kapitur,kish rënë për dhe.Turku i zbriti kalit,e hoqi gruan zvarrë,e lidhi pas bishtit të kalit;pastaj i hypi prapë kalit, e ngau me vrap fort e më fortë.
Grykat e përrenjtë gjëmuan nga klithmat e nuses të zvarritur ferrave gjembave, gurëve e gërxheve...Atje,tej përrenjve, kishin zënë pritë e prisnin kaprollin katër gjahtarë arbër:Kostë Mortali e Ndre Turieka, Jan Franshini e Nik Peta.
Ata ndëgjuan të thirrurat dhe e panë turkun që po vinte kaluar duke hequr zvarrë një grua të lidhur pas bishtit të kalit.
Të katër u hodhën e bënë përpara,Shtiu i pari Kostë Mortali e nuk e zuri dot,Shtiu i dyti Ndre Turiekka;prap nuk e zuri.Shtiu i treti Jan Frashini dhe me që u ngut,i shkoi kot shigjeta.
Atëherë turkut që kish lëshuar kalin me vrap,doli e i preu udhën vetë trimi Nik Peta:ja shkrehu shigjetën drejtë në zemër.Turku ra poshtë përmbys,pa frymë.
Nik Peta u lëshua e zuri kalin,e mbajti për frerësh dhe ju afrua gruas së përgjakur.Kur e vërejti mirë ,e njohu se ajo ishte e shoqja e vdekur...Që atëherë Nik Petës ju shtua edhe më shumë urrejtja kundër armikut që shkelte truallin e Arbërit dhe nënte kaq mynxyra.Ai luftoi me trimëri të madhe në shumë luftra dhe preu shumë koka armiqsh,gjersa u vra si trim,bashkë me Pal Golemin;në një luftë kundër Ballaban Pashë Bardherit,trthtarit të fisit arbër.